Jakiś czas temu pisaliśmy na naszym blogu o tym, jak wiele ciekawych form może powstać na papierze, a także z samego papieru. Nawiązywaliśmy wtedy m.in. do komiksów i powieści graficznych, a także do grafiki użytkowej. Ta ostatnia doczekała się wielu ciekawych rozwinięć, a książka artystyczna zdecydowanie zalicza się do najważniejszych z nich. Czym są artbooki? Na czym polega ich wyjątkowość? Czy można wskazać ich prekursorów? Dziś postaramy się odpowiedzieć właśnie na te pytania.
Artbook – co to właściwie jest?
Słowo „artbook” to skrót terminu „artist’s book”, a jego polskim odpowiednikiem jest – wspomniana już wyżej – książka artystyczna. Ujmując rzecz jak najprościej: jest to dzieło artystyczne, zamknięte w formie książki lub zainspirowane procesami jej tworzenia. Warto jednak zaznaczyć, że w zależności od podejścia twórcy, artbook może pełnić różne funkcje. Czasem istotna jest przede wszystkim jego forma i to, jak kreatywnie można ją przekształcić. Innym razem główny nacisk położony jest na materiał, z jakiego powstaje przedmiot, a w jeszcze innym przypadku – na ciekawie poprowadzoną narrację, rezygnującą z typowej tekstualności na rzecz bardziej wizualnego charakteru całości. Stąd też książki artystyczne często kojarzone są z tak zwanymi fotobookami, choć nie wyczerpuje to w pełni ich potencjału i koniecznie trzeba podkreślić, że jest to tylko jedna z wielu możliwości. Należy więc pamiętać, że artbook jest pełnoprawną wypowiedzią artysty (na przykład grafika, malarza, fotografa), a nie katalogiem jego prac.
Źródła artbooków
Prawdą jest, że artbooki cieszą się obecnie sporą popularnością, jednak ich źródeł należy szukać na początku XX wieku, głównie w dorobku futurystów, z włoskimi i rosyjskimi futurystami na czele. Dla przykładu, niektórzy eksperci za podwaliny tworzenia książek artystycznych uznają opublikowanie w 1909 roku „Manifestu Futurystów”, chociaż inni znawcy tematu wskazują na książkę „Russian Ballet”, autorstwa Davida Bomberga. Mimo to, najwięcej osób skłania się ku opinii, zgodnie z którą najbardziej przełomowa była grupa Zaum, działająca na początku XX wieku w Moskwie. Zrzeszeni wokół niej artyści przeszczepili główne założenia futuryzmu także na grunt introligatorski – eksperymentowali więc ze strukturą wydawanych książek, ich formą, treściąoraz materiałami, z jakich one powstawały. Dzieła ich autorstwa cechowały się na przykład łączeniem takich technik, jak kolaż oraz rękopis, a niektóre z nich zamiast kartek, zawierały także… fragmenty tapety. Co więcej – zdarzało się również, że proponowane przez nich narracje były nielinearne, ponieważ strony układano przypadkowo, w losowej kolejności. Nadrzędnym celem wszystkich tych zabiegów było natomiast zwrócenie uwagi na książkę jako obiekt, a nie „przezroczysty” nośnik treści.
Artbooki współcześnie
Tak, jak wspomnieliśmy – książka artystyczna cieszy się obecnie ogromnym powodzeniem, zwłaszcza wśród osób, które wykazują zmysł kolekcjonerski. Wszystko dlatego, że artbooki posiadają zazwyczaj symboliczny nakład, dzięki czemu szybko zyskują status unikatowych. I choć ich źródło tkwi m.in. w sztuce użytkowej, współcześnie mają one o wiele więcej wspólnego ze światem sztuki – w Łodzi od 1993 funkcjonuje nawet muzeum, które jest im poświęcone. Jeśli więc zainteresował Was ten temat, wybierzcie się do Muzeum Książki Artystycznej, a także zapoznajcie się z twórczością takich artystów, jak na przykład Honza Zamojski oraz Małgorzata Gurowska.
Zdajemy sobie sprawę, że temat artist’s booków jest niezwykle szeroki, jednak mamy nadzieję, że udało nam się wzbudzić w Was ciekawość, która zaprocentuje poszukiwaniami kolejnych tytułów, twórców i projektów. Bardzo na to liczymy!
